Ko árape 21 jasykõi, ára UNESCO guive ojegueromandu’aha ñe’ẽnguéra ypy yvy ape ári, ojuhu Paraguái Pokatuendápe tembiapovusu renondépe oñangarekova’erãhápe ha oipurúva hína tapichakuéra iñe’ẽ ypýramo.
UNESCO he’iháicha oñeñangarekóvo arandupy ha ñe’ẽnguéra rehe, ava’atyete ryepýpe, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha guive romotenonde tembiapoita omombaretéva ñe’ẽnguéra tee, guarani ha castellano jepuru.
Upéicha avei tetã remimoĩmbyháicha poyhúpe roñangareko ñe’ẽnguéra rehe, romotenondévo derécho ñe’ẽnguéra rehegua oguerekóva opavave tapicha ñane retãme, ha romba’apo kane’õ’ỹre rombohapévo ñe’ẽnguéra ñeisãmbyhy omombaretéva tapichakuéra jeroike ha ñande ypykuéra ñe’ẽ jekuaauka, lengua de señas ha upéicha avei ambue tetãyguakuéra ñe’ẽ ojepurúva ñane retãme.
Hesakã porã oréve ore rembiapo: ñe’ẽnguéra ñane retãmegua rape’apo, rapereka ha ñeñangareko oñemboajévo upéicha oñeñangareko ha iñasãi opávave tendápe ñane retã tuichakue javeve, ha upeichakuévo akóinte Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha oñangareko ñe’ẽ ypykuéra rehe.
Ko árape ojegueromandu’ahápe ñe’ẽ ypykuéra yvy ape ári roñe’ẽme’ẽ jey roñangarekóvo ñe’ẽnguéra ha arandupy Paraguaigua, upéicha avei rojerure ava’atýpe ñamba’apo joaju hag̃ua ñañangareko ha ñamyasãivo ñane ñe’ẽ ypykuéra, jaikuaaukávo ha’eha itaju ku’i romomba’evéva ha roguerohorýva arandupy ryepýpe ñane retãme.
Poyhu ha ñemomba’e añete rupive añoite umi ñe’ẽnguéra oĩva ñane retãme rehe, ikatúta ñamoheñói ava’aty ijeroike ha hekojojáva, ñemoñare oúvape g̃uarã.
Jegueromandu’a Ñe’ẽ Ypy Ára Yvy Ape Ári heñói Bangladesh-pe ha oñemboaje Conferencia General Unesco-pegua 1999-pe ha iñasãi yvy ape ári, ary 2000 guive. Paraguáipe oñemomba’e oikuaaukágui ñeẽita jaguerekóva ha tekotevẽha ñañangareko.
