Agencia IP.- Paraguái potapy ha’e ñande Poncho Para’i 60 lista rehegua oike Lista de Salvaguardia Urgente de Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad-pe, Unesco rehegua. Ko’ág̃a, 10 rembiapojeguánte ojapokuaa pe tejido iporãitéva.
Oñomongetávo Tribuna ndive, ombohasáva Paraguay TV, Moakãháva Oñeñangareko Hag̃ua Patrimonio Cultural Intangible rehe, Tembiapojeguaku’e Paraguái Remimoĩmby (TEPARE) guáva, hérava Zulma Massi, he’i arapokõindy oúvape ojejapóta Comisión Intergubernamental UNESCO aty Botswana-pe. Ko’ápe Paraguáiojerovia ohupyty Declaración Patrimonio Cultural Intangible yvypóra rehegua Poncho Para’í 60 lista-gui g̃uarã.
Masi he’i ko poncho oreko hína mbohapy pehẽ: “Pe hete, ha’éva pe parte central, oguerekóva 60 lista. Pe poncho rete ituicha ojejapo porã ipo rupive umi hílo mandyju mercerizado rehegua, iporãitereíva reheve. Pe guarda pehẽngue térã pe fajita ohenóiva hikuái, ha’éva pe ajúra ohóvo ojejapo separado. Ha umi flecoojejapóva avei mokõi rembiapojegua ndive”.
“Ko tembiapo jejapo hag̃ua, ogueraha heta. Umi tembiapojegua kuéra ojapo arã avei tembiapo hógape”, he’i Masi.
Mba’éichapa ojejapo
Omyesakã ko poncho ojejapo telar rústico ku’a rehe, ojeheróva upéicha péva tembiapojegua umía orekógui sujetador oiporúva ojejokóva ku’ápe, ohasávo hilo por hilo telar rehe. “Pe tembiapojegua oguapyva’erã otehe hilo, liso, peine ha opáichagua tembiporu omba’apo haguã”, he’i.
Osẽ chugui peteĩ téla “oñeimo’ã ojejoguáva, térã ha’éva ojejapóva po rupive”. “Hasyeterei jaje’e verbalmentemba’éicha ko técnica poncho jejapo hag̃ua oñeikotevẽ ojehasa”, he’i.
Mba’éicha oñepyrũ ko técnica ha iñangarekoha
Ko tela oñepyrũva Piribebuy-pe ojoaju leyenda popular pe távape. Upépe 60 guarini omanóva Guerra Triple Alianza jave oñeñotỹva’ekue poncho morotĩ ha hũ, ha’éva umi matiz oguerekóva Poncho Para’i 60 listarehegua.
“Ko’ágã umi tembiapojegua ojapo ambue tembiapo, ha oipuruiti ko técnica, ombojoajúvo ambue sa’y ha apora’ãngarã, ha’eháicha chal, cartera ha ambue, upépe ojeporu ko técnica”, he’i Masi.
Sa’i oĩ umi maestra artesana ojapóiti ko técnica. Ha’éva 10 térã 12 kuñanguéra. Pea ramo, oñeikotevẽ pya’e oike hag̃ua pe lista UNESCO rehegua.
Ko’ág̃a, sa’i oĩ tembiapojegua oikuaa porãva pe técnica. “Ojejapómante arã, ha’émagui peteĩ técnica ikatúva opa, ojehechágui sa’ima tembiapojegua ojapóiti ha omanóramo peteĩva térã ambuekuéra ojapo ambue mba’épe ko técnica ikatu opa” he’ Masi.
Omyesakã UNESCO oikuave’ẽha peteĩ categoría urgente umi expresión cultural-pe g̃uarã, oñenomina ramo, oñeme’ẽva posibilidad omovirume’ẽ chupekuéra omohenda porã hag̃ua umi tembiapojegua kuéra tekovia, ombokatupyry hag̃ua ha oñeñangareko g̃uarã ko técnica are.
“Ko virume’ẽ rupive, ikatúta oñeñangareko porãve umi Piribebuy-pe umi tembiapojegua ndive”, he’i.
Ojehupyty ramo declaración UNESCO-pegua, pya’e oñemboguatáta pe aponde’a oñeñangareko hag̃ua ko jepokuaa. Oñemboguatáva 18 jasy rupi.
“Osẽ rire, 2024-pema, ñañepyrũva’erã jajapo aty ha jahecha opa mba’e oñeikotevẽva ñamba’apo hag̃ua”, he’i. Tembiapojeguaku’e Paraguái Remimoĩmby (TEPARE) ojapóma heta arýma omba’apo omomba’eguasúvo ko textil “ha’éva añetehápe pe omyakãva ndaha’éi Piribebuy añónte sino tetã pukukue”.
Avei, omomba’e guasu umi 17 tetãvore Paraguáipe oĩha tembiapojegua ha umíva apytépe, poncho para’iháicha, ikatúva ndojejapovéi, ha oñemomba’apo arã hese jeguereko hag̃ua.
